Choroba Kienbocka to jałowa martwica kości księżycowatej w nadgarstku, wynikająca z zaburzeń ukrwienia tej kości. Niedokrwienie prowadzi do stopniowego obumierania komórek kostnych, deformacji kości, a w zaawansowanych stadiach – do uszkodzenia stawu nadgarstkowego i rozwoju artrozy. Choroba ta dotyka głównie młodych dorosłych (20–40 lat). Nie leczona lub leczona nieprawidłowo może prowadzić do poważnych ograniczeń ruchomości nadgarstka, przewlekłego bólu i dysfunkcji ręki.
Etiologia/przyczyny choroby Kienbocka
Choroba ma złożoną etiologię i szereg przyczyn może ją wywoływać. Najczęściej wymieniane to:
- Zaburzenia ukrwienia kości księżycowatej związane z wrodzonymi anomaliami układu naczyniowego lub uszkodzeniem naczyń.
- Ujemna wariancja łokciowa czyli wrodzone skrócenie kości łokciowej powodujące nadmierny nacisk na kość księżycowatą.
- Urazy mechaniczne zaburzające ukrwienie kości – zarówno mikrourazy powtarzane przez długi czas, jak i pojedyncze, ciężkie urazy.
- Nadmierne obciążenia związane z pracą fizyczną lub uprawianiem sportu, w których nadgarstek jest intensywnie wykorzystywany (np. podnoszenie ciężarów).
Objawy choroby Kienbocka
Choroba Kienbocka objawia się stopniowo rozwijającymi się i narastającymi dolegliwościami:
- bólem w okolicy nadgarstka, szczególnie nasilającym się podczas obciążenia i ruchu,
- obrzękiem w okolicy grzbietu nadgarstka,
- ograniczeniem ruchomości, trudnościami w pełnym zginaniu i prostowaniu nadgarstka,
- osłabieniem siły chwytu i utratą bądź zmniejszeniem zdolności do wykonywania precyzyjnych ruchów,
- tkliwością, czyli bólem podczas palpacji kości księżycowatej.
Diagnostyka choroby Kienbocka
Prawidłowy proces diagnostyczny obejmuje wywiad i badanie kliniczne z oceną bólu, ruchomości nadgarstka i stopnia obrzęku. Następnie w razie konieczności przeprowadza się testy funkcjonalne oceniające siłę chwytu i zakresy ruchomości nadgarstka. Badania obrazowe służą uściśleniu diagnozy:
- RTG – wykrycie fragmentacji, zapadnięcia lub deformacji kości,
- MRI – precyzyjne wykrywanie martwicy we wczesnych stadiach,
- CT – ocena struktury kości i ewentualnych deformacji w zaawansowanych przypadkach.
Istota leczenia choroby Kienbocka
Zasadniczym celem terapii jest zatrzymanie postępu choroby i odbudowa ukrwienia kości księżycowatej. W kolejnych krokach zapobieganie deformacji kości i przywrócenie funkcji. Leczenie dobierane jest indywidualnie do przypadku w zależności od stadium choroby (wg. klasyfikacja Lichtmana).
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze w chorobie Kienbocka jest stosowane głównie we wczesnych stadiach choroby (I i II wg klasyfikacji Lichtmana), gdy strukturalne zmiany w kości księżycowatej są minimalne i nie doszło jeszcze do jej znacznego zapadnięcia lub deformacji oraz gdy zachowany jest przynajmniej częściowy przepływ krwi do kości. Celem terapii jest zmniejszenie obciążenia nadgarstka, redukcja bólu oraz opóźnienie lub zatrzymanie progresji choroby.
Elementy leczenia zachowawczego
- Unieruchomienie nadgarstka
- Stosowanie szyn, ortez lub opatrunków gipsowych w celu odciążenia nadgarstka i ograniczenia ruchomości.
- Okres unieruchomienia zazwyczaj trwa od 4 do 6 tygodni, w zależności od objawów i wyników badań kontrolnych.
- Modyfikacja aktywności
- Ograniczenie działań, które obciążają nadgarstek, takich jak podnoszenie ciężarów, sporty wymagające chwytu czy praca fizyczna.
- Wprowadzenie ergonomicznych zmian w pracy i codziennych aktywnościach.
- Leczenie farmakologiczne
- Środki przeciwbólowe i przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen lub naproksen, w celu zmniejszenia bólu i zapalenia.
- Leki wspomagające regenerację kości – czasami stosuje się suplementację wapnia, witaminy D lub bisfosfonatów w celu wspierania odbudowy kości.
- Fizjoterapia
- Delikatne ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – po okresie unieruchomienia, w celu przywrócenia zakresu ruchu i siły mięśniowej.
- Terapia manualna – mobilizacja stawu w celu poprawy funkcji nadgarstka.
- Zabiegi fizykalne – ultradźwięki, laseroterapia, magnetoterapia lub elektroterapia, aby zmniejszyć ból i stymulować regenerację.
- Techniki odciążające nadgarstek
- Wykorzystanie specjalnych wkładek lub urządzeń wspierających w celu zmniejszenia nacisku na kość księżycowatą podczas codziennych czynności.
- Monitorowanie postępów choroby
- Regularne kontrole kliniczne i badania obrazowe (RTG, MRI) w celu oceny stopnia martwicy i postępu choroby.
- Jeśli choroba mimo leczenia zachowawczego przechodzi do kolejnych etapów, rozważane są interwencje chirurgiczne.
Leczenie operacyjne
Zabiegi chirurgiczne są stosowane w zaawansowanych stadiach choroby lub w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego. Celem operacji jest poprawa ukrwienia, odciążenie kości księżycowatej i przywrócenie funkcjonalności nadgarstka.
Stosowane techniki chirurgiczne
- Rewaskularyzacja kości księżycowatej: przeszczep fragmentu kości z naczyniami krwionośnymi (np. z kości promieniowej) w celu poprawy ukrwienia.
- Osteotomie korygujące: skrócenie kości promieniowej lub główkowatej w celu wyrównania obciążeń nadgarstka.
- Artrodeza częściowa nadgarstka: stabilizacja wybranych kości nadgarstka w celu zmniejszenia bólu kosztem ograniczenia zakresu ruchu.
- Proksymalna karpektomia szeregu: usunięcie kości księżycowatej, łódeczkowatej i trójgraniastej w celu złagodzenia bólu i częściowego przywrócenia ruchomość.
- Protezoplastyka nadgarstka: endoprotezy są stosowane w bardzo zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody nie przynoszą efektu.
- Całkowita artrodeza nadgarstka: w przypadku nieodwracalnego uszkodzenia nadgarstka (całkowite usztywnienie).
Fizjoterapia
Fizjoterapia w leczeniu operacyjnym choroby Kienbocka ma szerokie zastosowanie – zarówno na etapie poprzedzającym zabieg jak i po jego przeprowadzeniu.
- Fizjoterapia przed operacją polega na ćwiczeniach wzmacniających mięśnie przedramienia i stabilizacji nadgarstka za pomocą ortez.
- Fizjoterapia po operacji ma za zadanie:
- utrzymanie/wspomaganie unieruchomienia (orteza/gips) w pierwszych tygodniach,
- stopniowe wprowadzanie ćwiczeń ruchowych i wzmacniających,
- redukcję bólu i obrzęku przy pomocy zabiegów fizykalnych,
- wprowadzenie terapii manualnych i ćwiczeń koordynacyjnych w późniejszym etapie rehabilitacji.
Rokowania i powrót do sprawności
We wczesnych stadiach choroby, odpowiednie rozpoznanie i leczenie umożliwiają całkowity powrót do zdrowia. W przypadkach zaawansowanych ograniczenia ruchomości występują często, ale można znacząco zmniejszyć ból. Czas pełnego powrotu do aktywności wynosi od 3 do 12 miesięcy w zależności od zastosowanej metody leczenia. Uprawianie sportu i praca fizyczna mogą wymagać wprowadzenia zmian przez pacjenta w związku z trwałymi ograniczeniami i określonymi przeciwwskazaniami.
Możliwe komplikacje i powikłania
- Postępująca deformacja nadgarstka: w przypadku braku leczenia.
- Powikłania pooperacyjne: infekcja, uszkodzenie nerwów, brak poprawy ukrwienia kości.
- Wtórna zwyrodnieniowa choroba stawów: związana z przeciążeniem sąsiednich struktur.
- Ograniczenie funkcji ręki: może być trwałe w zaawansowanych przypadkach choroby.
