Niestabilność łódeczkowato-księżycowata to przewlekłe schorzenie nadgarstka, wynikające z uszkodzenia więzadła łódeczkowato-księżycowatego. Prowadzi do zaburzeń biomechaniki nadgarstka, powodując ból, ograniczenie ruchomości oraz stopniową degenerację stawu. Bez odpowiedniego leczenia może dojść do postępujących zmian zwyrodnieniowych, znanych jako SLAC (Scapholunate Advanced Collapse).
Etiologia i przyczyny niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Główną przyczyną niestabilności łódeczkowato-księżycowatej są urazy, takie jak upadek na wyprostowaną rękę, prowadzące do uszkodzenia więzadła łódeczkowato-księżycowatego. Powtarzające się mikrourazy, zwłaszcza u osób wykonujących intensywną pracę fizyczną lub uprawiających sporty obciążające nadgarstek, mogą również przyczyniać się do rozwoju tego schorzenia. Dodatkowo, wrodzone różnice anatomiczne oraz osłabienie tkanki łącznej zwiększają ryzyko wystąpienia i rozwoju niestabilności.
Objawy niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Typowe objawy obejmują:
- ból w okolicy tabakierki anatomicznej, nasilający się przy ruchach nadgarstka;
- obrzęk i tkliwość w rejonie stawu łódeczkowato-księżycowatego;
- ograniczenie ruchomości nadgarstka, zwłaszcza w zakresie zgięcia i wyprostu;
- trudności w chwytaniu przedmiotów oraz wykonywaniu precyzyjnych czynności.
W początkowych stadiach ból może być niewielki, co często opóźnia diagnozę i leczenie – pacjenci bagatelizują problem odwlekając wizytę u specjalisty, co jest wyjątkowo negatywnym zjawiskiem w przypadku tego schorzenia.
Diagnostyka niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych:
- RTG w kilku projekcjach – umożliwia ocenę ustawienia kości nadgarstka, ewentualnych przemieszczeń lub niestabilności dynamicznej,
- tomografia komputerowa (TK) – dostarcza szczegółowych informacji o stanie struktur kostnych,
- rezonans magnetyczny (MRI) – pozwala ocenić stan więzadeł oraz ewentualne uszkodzenia tkanek miękkich.
W niektórych przypadkach pomocna jest artroskopia diagnostyczna, umożliwiająca bezpośrednią ocenę wnętrza stawu.
Istota leczenia niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Celem leczenia jest przywrócenie stabilności nadgarstka, eliminacja bólu oraz zapobieganie postępującym zmianom zwyrodnieniowym w obrębie stawu. Wybór metody terapeutycznej zależy od stopnia uszkodzenia oraz czasu, jaki upłynął od urazu.
Leczenie zachowawcze niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Leczenie zachowawcze ma ograniczone zastosowanie w niestabilności łódeczkowato-księżycowatej (SL) – głównie przy niewielkich uszkodzeniach więzadła bez cech zwiększenia odstępu SL. Obejmuje trzy zasadnicze działania terapeutyczne:
- unieruchomienie nadgarstka w ortezie lub opatrunku gipsowym przez kilka tygodni,
- farmakoterapię w postaci leków przeciwbólowych,
- fizjoterapię po zakończeniu unieruchomienia, w celu przywrócenia pełnej funkcji stawu.
Leczenie operacyjne niestabilności łódeczkowato-księżycowatej
Jest wskazane w przypadku przewlekłej niestabilności lub braku poprawy po leczeniu zachowawczym. Procedury chirurgiczne obejmują:
- naprawę lub rekonstrukcję więzadła łódeczkowato-księżycowatego w celu przywrócenia ciągłości uszkodzonego więzadła – metodę dobiera się do stopnia uszkodzenia więzadeł (od I do V), można je wykonywać metodą artroskopową czyli małoinwazyjną lub „na otwarto” w przypadku znacznych uszkodzeń więzadeł;
- stabilizację kości nadgarstka za pomocą drutów.
Po operacji konieczne jest stosowanie unieruchomienia, które trwa ok. 6 tygodni. Po zakończeniu fazy gojenia wskazana jest rehabilitacja w celu odzyskania zakresu ruchu, siły i pełnej funkcji nadgarstka.
Fizjoterapia
Po operacji konieczna jest rehabilitacja w celu odzyskania pełnej funkcji nadgarstka. Integralna część tego procesu leczenia polega na fizjoterapii mającej na celu:
- przywrócenie pełnego zakresu ruchomości nadgarstka,
- wzmocnienie mięśni stabilizujących staw,
- poprawę propriocepcji i koordynacji ruchowej.
Rokowania i powrót do sprawności
Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie zwiększają szanse na pełny powrót do sprawności. Jednak w zaawansowanych przypadkach niestabilności łódeczkowato-księżycowatej może dojść do rozwoju zmian zwyrodnieniowych, co pogarsza rokowania i może wymagać bardziej inwazyjnych interwencji chirurgicznych.
Możliwe komplikacje i powikłania
Nieleczona, wadliwie rozpoznana i nieprawidłowo leczona niestabilność łódeczkowato-księżycowata może prowadzić do szeregu poważnych komplikacji. Najcześciej są to:
- przewlekła niestabilności nadgarstka nasilająca dolegliwości i dysfunkcję kończyny;
- zwyrodnienia w pierwszym etapie stawu promieniowo-łódeczkowatego, a w następnym również śródnadgarstkowego (SLAC), które jest zaawansowanym stadium niestabilności i wymaga często złożonych procedur chirurgicznych z leczeniem paliatywnym włącznie.
Podsumowanie
Niestabilność łódeczkowato-księżycowata to poważne schorzenie o przewlekłym charakterze, które wymaga kompleksowego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Wczesne rozpoznanie oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia – zachowawczego lub operacyjnego – pozwalają na przywrócenie funkcji nadgarstka i minimalizację ryzyka powikłań. Kluczowe znaczenie ma także rehabilitacja, która umożliwia pacjentom powrót do pełnej sprawności i poprawę jakości życia.
Regularna obserwacja pacjentów po leczeniu oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń rehabilitacyjnych to istotne elementy w zapobieganiu długoterminowym powikłaniom i zapewnieniu jak najlepszego wyniku terapeutycznego.
