Zmiany zwyrodnieniowe nadgarstka, znane również jako choroba zwyrodnieniowa stawów nadgarstka (artroza), jest to proces degeneracyjny prowadzący do stopniowego uszkodzenia chrząstki stawowej oraz innych struktur stawu nadgarstkowego, takich jak kości, więzadła i torebka stawowa. W wyniku tych zmian dochodzi do utraty idealnie gładkiej powierzchni stawowej, co skutkuje bólem, sztywnością oraz ograniczeniem ruchomości nadgarstka. Proces ten może być wynikiem przeciążenia, choroby, urazu lub naturalnego starzenia się stawów.
Etiologia/przyczyny zmian zwyrodnieniowych nadgarstka
Główne przyczyny zmian zwyrodnieniowych nadgarstka obejmują:
- zmiany pourazowe – złamania kości nadgarstka, takie jak np. złamanie kości łódeczkowatej, zwichnięcia stawów nadgarstka;
- choroby zapalne – stany zapalne wywołane takimi chorobami jak reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa, jałowe martwice kości;
- czynniki biomechaniczne – przeciążenia zawodowe lub sportowe, zwłaszcza związane z powtarzalnymi ruchami nadgarstka;
- dziedziczność i starzenie się – naturalna degeneracja stawów następująca z wiekiem oraz genetyczna predyspozycja do słabej jakości chrząstki stawowej.
Objawy zmian zwyrodnieniowych nadgarstka
Typowe objawy zmian zwyrodnieniowych nadgarstka to:
- ból okolicy nadgarstka – szczególnie podczas ruchu lub obciążenia, który może nasilać się w ciągu dnia;
- sztywność – zwłaszcza poranna lub po długim okresie bezruchu (spoczynkowa);
- ograniczenie zakresu ruchu – trudności w wykonywaniu pełnych ruchów nadgarstkiem;
- trzeszczenia lub przeskakiwanie – odczuwalne podczas ruchu stawu;
- obrzęk i bolesność – miejscowa tkliwość wokół stawu;
- osłabienie siły chwytu – trudności w chwytaniu i utrzymywaniu przedmiotów.
Diagnostyka zmian zwyrodnieniowych nadgarstka
Prawidłowy proces diagnostyczny obejmuje:
- wywiad medyczny – służący analizie objawów, historii urazów oraz czynników ryzyka;
- badanie fizykalne – dla ocena ruchomości, siły mięśniowej, obecności bólu i rozległości obrzęku;
- badania obrazowe
- RTG – ujawnia zmniejszenie szpary stawowej, obecność osteofitów bądź innych deformacje kośćca,
- MRI – pozwala na ocenę uszkodzeń chrząstki, więzadeł oraz innych tkanek miękkich,
- tomografia komputerowa (CT) – dostarcza szczegółowych informacji o strukturze kości,
- ultrasonografia (USG) – pozwala ocenić tkanki miękkich i obecności wysięku w stawie.
Istota leczenia zmian zwyrodnieniowych nadgarstka
Zasadniczym celem leczenia jest powstrzymanie rozwoju choroby. Zmiany zwyrodnieniowe nadgarstka często rozwijają się w czasie. Cele i charakter podejmowanych działań są zależne od stadium choroby i skali zmian, ale zawsze będą one zmierzały do:
- redukcji bólu i poprawy komfortu życia pacjenta,
- poprawy ruchomości i funkcji nadgarstka, umożliwienia funkcjonowania,
- spowolnienia postępu zmian degeneracyjnych i zapobieganiu uszkodzeniom stawów nadgarstka,
- umożliwienia pacjentowi powrotu do codziennych aktywności.
Leczenie zachowawcze
Stosuje się je w początkowych stadiach choroby. Jest skuteczne w łagodzeniu objawów i poprawie funkcji nadgarstka. Kluczowe aspekty i elementy tego procesu to:
- Odciążenie stawu:
- Unikanie przeciążeń i wykonywanie przerw w aktywnościach obciążających nadgarstek;
- Stosowanie ortez lub stabilizatorów, aby ograniczyć ruchy i zmniejszyć ból;
- Farmakoterapia;
- Leki przeciwzapalne (NLPZ): np. ibuprofen, diklofenak w celu redukcji bólu i stanu zapalnego.
- Kortykosteroidy: zastrzyki dostawowe w przypadku nasilenia objawów;
- Fizjoterapia;
- Ćwiczenia wzmacniające i poprawiające zakres ruchu;
- Zabiegi takie jak ultradźwięki, krioterapia, laseroterapia w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego;
- Iniekcje regeneracyjne;
- Osocze bogatopłytkowe (PRP) lub kwas hialuronowy: poprawa funkcji stawu i regeneracja tkanek;
- Edukacja i ergonomia;
- Nauka technik odciążających staw i ergonomiczne dostosowanie środowiska pracy;
- Dieta i styl życia;
- Stosowanie diety przeciwzapalnej i dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Leczenie operacyjne
Wskazane w zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Operacje mają na celu usunięcie źródła bólu, stabilizację stawu lub poprawę jego biomechaniki.
Techniki chirurgiczne
Do najczęściej stosowanych technik wykorzystywanych w operacyjnym leczeniu zmian zwyrodnieniowych nadgarstka należą:
- odnerwienie nadgarstka, które polega na przecięciu nerwów czuciowych prowadzących bodźce z nadgarstka; nie wpływa to na czucie w obrębie ręki ani na funkcję mięśni,
- resekcja kości służąca usunięcie uszkodzonych fragmentów kości, np. kości łódeczkowatej w przypadku SLAC wrist,
- artrodeza (usztywnienie stawu) – stosowana w przypadku zaawansowanych zmian, polega na zrośnięciu kości w celu stabilizacji pojedynczego stawu lub całego nadgarstka,
- endoprotezoplastyka stawu polegająca na wymianie całego stawu lub jego części na implant syntetyczny w celu zachowania/odbudowy funkcji i ruchomości.
Fizjoterapia
Jest integralną częścią leczenia zachowawczego i operacyjnego. Stosowane metody i terapie obejmują:
- ćwiczenia wzmacniające mięśnie nadgarstka i przedramienia,
- mobilizacje stawu lub stawów, zwiększanie zakresu ruchu,
- terapie manualne zmniejszające napięcia mięśniowe,
- terapie bólu wykorzystujące ultradźwięki, laseroterapię, elektroterapię czy krioterapię,
- wykorzystanie ortez i stabilizatorów w celu odciążenia nadgarstka, poprawy stabilności stawu i ograniczenia niepożądanych schematów ruchu,
- ćwiczenia poprawiające koordynację mające na celu odzyskanie precyzji i funkcjonalności ręki w codziennych czynnościach.
Rokowania i powrót do sprawności
Rokowanie zależy od stadium zaawansowania choroby, stopnia uszkodzenia stawu oraz skuteczności zastosowanego leczenia. W początkowych stadiach zmiany zwyrodnieniowe mogą być skutecznie kontrolowane za pomocą terapii zachowawczej i fizjoterapii, co umożliwia pacjentowi powrót do pełnej sprawności. W bardziej zaawansowanych przypadkach, szczególnie po leczeniu operacyjnym, możliwe jest ograniczenie zakresu ruchomości, jednak ból zwykle ulega znacznemu zmniejszeniu, co pozwala poprawić jakość życia pacjentów.
Możliwe komplikacje i powikłania
Zmiany zwyrodnieniowe nadgarstka oraz ich leczenie mogą wiązać się z różnorodnymi komplikacjami i powikłaniami. Najcześciej notowane to:
- nasilenie bólu lub utrata ruchomości – szczególnie w zaawansowanych stadiach choroby,
- powikłania pooperacyjne – infekcje, uszkodzenie struktur nerwowych, brak zrostu kostnego w przypadku artrodezy, odrzucenia implantów lub luzy w implantach endoprotezy,
- rozwój zwyrodnienia w sąsiednich stawach w wyniku zmienionych obciążeń biomechanicznych,
- chroniczna niestabilność lub deformacja stawu wymagająca często dodatkowych interwencji.
Podsumowanie
Zmiany zwyrodnieniowe nadgarstka są schorzeniem o złożonej etiologii i różnorodnym przebiegu klinicznym, które wymaga indywidualnie dobranej terapii. Wczesna diagnoza, odpowiednia terapia zachowawcza i fizjoterapia w połączeniu z determinacją pacjenta mogą skutecznie zahamować postęp choroby. Przypadki zaawansowane i ostre wymagają interwencji doświadczonego ortopedy-traumatologa lub chirurga ręki.
