Zespół cieśni nadgarstka (carpal tunnel syndrome – CTS) to najczęściej występująca neuropatia uciskowa kończyny górnej, wynikająca z kompresji nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Schorzenie prowadzi do parestezji – osłabienia oraz zaburzeń czucia w ręce, a w zaawansowanych przypadkach może powodować zanik mięśni kłębu kciuka i upośledzenie funkcji ręki. Wczesna, trafna diagnoza i leczenie są bezwzględnie konieczne w celu zapobieżenia trwałym uszkodzeniom nerwu i utracie sprawności ręki.
Etiologia i przyczyny zespołu cieśni nadgarstka
CTS – zespół kanału nadgarstka powstaje w wyniku wzrostu ciśnienia w obrębie kanału nadgarstka, co prowadzi do ucisku nerwu pośrodkowego. Do najczęstszych przyczyn należą:
- czynniki anatomiczne – zwężenie kanału nadgarstka w wyniku złamań, zwichnięć lub wad wrodzonych,
- czynniki hormonalne – ciąża, menopauza, choroby tarczycy mogą prowadzić do zatrzymywania płynów i obrzęków, zwiększając ciśnienie w kanale nadgarstka,
- choroby metaboliczne – cukrzyca i reumatoidalne zapalenie stawów zwiększają ryzyko uszkodzenia nerwu,
- czynniki zawodowe – powtarzalne ruchy nadgarstka, praca przy komputerze, używanie narzędzi wibracyjnych,
- otyłość – nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu CTS,
- zapalenia i zmiany zwyrodnieniowe – stany zapalne w obrębie ścięgien mogą ograniczać przestrzeń w kanale nadgarstka.
Objawy zespołu cieśni nadgarstka
CTS rozwija się stopniowo, zatem objawy mogą pojawiać się z różnym nasileniem. Do najczęstszych symptomów należą:
- mrowienie i drętwienie – szczególnie w kciuku, palcu wskazującym, środkowym i serdecznym, często nasilające się w nocy;
- osłabienie chwytu – prowadzące do trudności w utrzymaniu przedmiotów;
- ból promieniujący – obejmujący dłoń, przedramię, a czasem nawet ramię;
- zanik mięśni kłębu kciuka – w zaawansowanych stadiach choroby.
Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka
Rozpoznanie CTS opiera się na badaniach w gabinecie, badaniach obrazowych i badaniach elektrofizjologicznych.
- Wywiad lekarski – analizuje i stwierdza czynniki ryzyka i objawy.
- Badanie fizykalne oparte o testy:
– Test Tinela – opukiwanie nerwu pośrodkowego wywołujące mrowienia,
– Test Phalena – utrzymywanie nadgarstków w zgięciu przez 60 sekund prowokujące charakterystyczne objawy,
– Test Durkana – ucisk na kanał nadgarstka przez 30 sekund powodujący ból i parestezje. - Badania obrazowe – ultrasonografia (USG) i rezonans magnetyczny (RM) pomagają w ocenie strukturalnych przyczyn ucisku.
- Badania elektrofizjologiczne – oceniają przewodnictwo nerwowe w celu potwierdzenia i pogłębienia diagnozy.
Istota i cel leczenia zespołu cieśni nadgarstka
Leczenie CTS zmierza do zmniejszenie bólu i parestezji, ochrony nerwu pośrodkowego przed dalszym uszkodzeniem i degeneracją, przywrócenia prawidłowej funkcji ręki jeśli została ona upośledzona. Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Leczenie zachowawcze
Stosowane w początkowych stadiach choroby, obejmuje ono:
- zmianę nawyków i poprawę ergonomii pracy – unikanie czynności nasilających objawy, prawidłowe ustawienie rąk przy pracy;
- stosowanie ortezy nocnej – utrzymanie nadgarstka w neutralnej pozycji w celu zmniejszenia ucisku na nerw;
- stosowanie leki przeciwzapalnych i przeciwbólowych – w celu złagodzenia objawów;
- iniekcje kortykosteroidowe – zmniejszające stan zapalny i obrzęk w kanale nadgarstka.
Objawy zespołu cieśni nadgarstka mogą się cofnąć w wyniku leczenia zachowawczego bez potrzeby operacji.
Leczenie operacyjne
Jest konieczne w przypadku nieskuteczności terapii zachowawczej lub zaawansowanego stadium choroby. Najczęściej stosuje się zabiegi dekompresyjne (odbarczenia):
- otwartą dekompresję nerwu pośrodkowego – polegającą na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka w celu odbarczenia nerwu;
- endoskopową dekompresję – polegającą także na odbarczeniu nerwu ale mniej inwazyjną metodą, skracającą czas rekonwalescencji.
Fizjoterapia
Podobnie jak w większości przypadków chorób i urazów ręki i nadgarstka – fizjoterapia jest warunkiem prawidłowego leczenia i powrotu do trwałej sprawności. Po operacji lub w ramach leczenia zachowawczego CTS stosuje się:
- ćwiczenia wzmacniające i poprawiające ruchomość nadgarstka,
- terapie manualne,
- elektrostymulację i krioterapię w celu redukcji bólu i obrzęku.
Rokowania i powrót do sprawności
Rokowania są dobre, szczególnie gdy mamy do czynienia z wczesnym rozpoznaniem i niezwłocznym wdrożeniu odpowiedniego leczenia. W przypadku leczenia zachowawczego objawy mogą ustąpić w ciągu kilku tygodni, maksymalnie do kilku miesięcy. Po operacji pacjenci zazwyczaj wracają do pełnej sprawności w ciągu 3-6 miesięcy, choć pełne odzyskanie siły chwytu może trwać dłużej.
Możliwe komplikacje i powikłania
- Przewlekły ból nadgarstka,
- nawrót choroby i objawów,
- uszkodzenie nerwu pośrodkowego podczas operacji,
- sztywność i osłabienie dłoni.
Podsumowanie
Zespół cieśni nadgarstka jest bardzo częstą neuropatią, której wczesne rozpoznanie i leczenie mogą zapobiec trwałym uszkodzeniom nerwu. Terapia obejmuje metody zachowawcze i leczenie chirurgiczne w przypadkach zaawansowanego rozwoju choroby. Odpowiednia rehabilitacja pozwala na skuteczny powrót do pełnej sprawności.
