Złamanie Collesa to jedno z najczęstszych złamań występujących w obrębie nadgarstka. Dotyczy głównie dalszej części kości promieniowej i najczęściej pojawia się w wyniku upadku na wyprostowaną rękę z własnej wysokości. Złamanie to jest szczególnie częste u osób starszych, zwłaszcza u kobiet z osteoporozą, ale może dotyczyć również ludzi młodszych, zwłaszcza gdy dochodzi do niego w wyniku urazów sportowych lub wypadków komunikacyjnych.
Etiologia/Przyczyny złamania Collesa
Złamanie Collesa najczęściej powstaje w wyniku mechanizmu upadku na wyprostowaną rękę z przeprostem w nadgarstku. Siła uderzenia przenosi się na dalszą część kości promieniowej, powodując jej złamanie. Główne czynniki ryzyka obejmują:
- osteoporozę, która osłabia strukturę kostną, szczególnie u kobiet po menopauzie,
- urazy sportowe, w szczególności w sportach kontaktowych, wypadki komunikacyjne, w czasie których dochodzi do nagłego przeciążenia kończyn górnych.
Objawy złamania Collesa
Do najbardziej charakterystycznych objawów złamania Collesa należą:
- silny ból w okolicy nadgarstka, nasilający się podczas ruchu lub przy dotyku,
- obrzęk i zasinienie wokół miejsca urazu,
- deformacja nadgarstka określana jako „bagnetowaty” wygląd,
- ograniczenie ruchomości w nadgarstku,
- możliwe objawy neurologiczne, takie jak mrowienie czy drętwienie, wynikające z ucisku na nerwy, np. nerw pośrodkowy.
Diagnostyka złamania Collesa
Diagnostyka złamania Collesa opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim, badaniu przedmiotowym oraz badaniach obrazowych:
- zdjęcia rentgenowskie (RTG) – są podstawowym narzędziem diagnostycznym, pozwalającym na ocenę rodzaju złamania, jego przemieszczenia oraz kąta deformacji;
- tomografia komputerowa (TK) – może być pomocna w skomplikowanych przypadkach, zwłaszcza przy ocenie wielofragmentowych złamań;
- badania dodatkowe – takie jak np. densytometria, mogą być zlecone u pacjentów z podejrzeniem osteoporozy.
Istota leczenia złamania Collesa
Celem leczenia złamania Collesa jest przywrócenie anatomicznej osi kości promieniowej, zachowanie pełnej funkcji nadgarstka oraz zapobieganie długoterminowym powikłaniom. Wybór metody leczenia zależy od charakteru złamania, wieku pacjenta, jego aktywności życiowej oraz współistniejących schorzeń.
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze stosuje się głównie w przypadku prostych złamań bez znacznego przemieszczenia. Obejmuje ono:
- repozycję zamkniętą, czyli manualne nastawienie złamania przez ortopedę;
- unieruchomienie w gipsie na okres 6 tygodni, w zależności od szybkości gojenia się kości;
- regularne, kontrolne zdjęcia RTG w celu monitorowania pozycji odłamów kostnych o procesu powstawania zrostu.
Leczenie operacyjne
Operacyjne leczenie złamań dalszego końca kości promieniowej stosuje się w przypadku złamań wieloodłamowych, przemieszczenia odłamów kostnych lub braku stabilności po repozycji zamkniętej. Do najczęstszych metod należą:
- zamknięta repozycja i stabilizacja drutami Kirschnera;
- otwarta repozycja i wewnętrzna stabilizacja (ORIF) za pomocą płyt i śrub;
- zewnętrzne stabilizatory w przypadku złamań otwartych i rozległych uszkodzeń tkanek miękkich.
Fizjoterapia
Fizjoterapia odgrywa ogromną rolę w przywracaniu sprawności po złamaniu Collesa. Program rehabilitacyjny powinien obejmować:
- ćwiczenia poprawiające zakres ruchomości nadgarstka,
- wzmacnianie mięśni przedramienia i dłoni,
- terapię manualną oraz fizykoterapię w celu redukcji obrzęku i bólu,
- edukację pacjenta (profilaktyka) w zakresie zapobiegania przyszłym urazom.
Rokowania i powrót do sprawności
Większość pacjentów wraca do pełnej sprawności w ciągu 2-3 miesięcy od złamania. Czynniki takie jak wiek, stopień urazu oraz zaangażowanie w proces rehabilitacji wpływają na szybkość rekonwalescencji. W przypadku złamań wieloodłamowych lub pacjentów z osteoporozą proces ten może być wydłużony.
Możliwe komplikacje i powikłania
Nieprawidłowe leczenie złamania Collesa może prowadzić do licznych komplikacji, takich jak:
- zespół cieśni nadgarstka wynikający z ucisku na nerw pośrodkowy,
- niewłaściwe zrosty kostne powodujące ograniczenie funkcji nadgarstka,
- przewlekły ból i obrzęk,
- artroza stawu promieniowo-nadgarstkowego.
Zapobieganie powikłaniom wymaga prawidłowego leczenia, regularnych kontroli oraz kompleksowej rehabilitacji.
Podsumowanie
Odpowiednie leczenie i rehabilitacja złamania Collesa dają dobre rokowania, pozwalają większości pacjentów na powrót do pełnej sprawności. Kluczowe znaczenie ma właściwa diagnostyka, odpowiednio dostosowane i prowadzone leczenie oraz zaangażowanie pacjenta w proces fizjoterapii, co minimalizuje ryzyko powikłań i długoterminowych ograniczeń ruchomości nadgarstka. Leczenie powinno być prowadzone przez doświadczonego ortopedę traumatologa, biegłego w chirurgii ręki i kończyny górnej, co znacząco zmniejsza wszelkie ryzyka związane z tym procesem.
