Choroba Preisera, znana również jako jałowa martwica kości łódeczkowatej (ang. Preiser’s Disease lub Avascular Necrosis of the Scaphoid), to rzadkie schorzenie nadgarstka. Jest wynikiem niedokrwienia kości łódeczkowatej, co prowadzi do jej obumierania. Schorzenie to może powodować ból, sztywność oraz ograniczenie funkcji ręki, wpływając negatywnie na jakość życia pacjentów.
Etiologia/przyczyny jałowej martwicy kości łódeczkowatej
Główną przyczyną choroby Preisera jest zaburzenie ukrwienia kości łódeczkowatej, które może wynikać z:
- urazów mechanicznych, takich jak mikrozłamania i złamania lub powtarzające się nadmierne obciążenia;
- chorób naczyniowych powodujących zmniejszenie przepływu krwi;
- długotrwałego stosowania leków steroidowych;
- chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów;
- anemii sierpowatej i innych chorób krwi;
- idiopatycznych przyczyn, kiedy etiologia pozostaje nieznana.
Należy zwrócić uwagę, że kość łódeczkowata ze względu na swoją budowę anatomiczną polegającą na ukrwieniu tylko z jednej strony, w naturalny sposób jest podatna na problemy z jej ukrwieniem.
Choroba wiąże się z patologicznymi zmianami w strukturze kości, które prowadzą do obumarcia komórek kostnych i degeneracji macierzy kostnej. Niedokrwienie może również wynikać z ograniczenia dopływu tlenu i substancji odżywczych w wyniku zaburzeń mikrokrążenia.
Objawy jałowej martwicy kości łódeczkowatej
Do najczęstszych objawów należą:
- ból w okolicy nadgarstka, nasilający się podczas ruchu lub obciążenia;
- obrzęk i tkliwość nadgarstka;
- ograniczenie zakresu ruchu nadgarstka;
- osłabienie siły chwytu;
- postępujące pogorszenie funkcji ręki w zaawansowanych stadiach choroby.
Badanie fizykalne może ujawnić lokalną tkliwość nad kością łódeczkowatą, a testy prowokacyjne mogą wywoływać ból.
Diagnostyka jałowej martwicy kości łódeczkowatej
Rozpoznanie choroby Preisera opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym, w tym ocenie bólu oraz ruchomości nadgarstka. Wstępną diagnozę należy potwierdzić badaniami obrazowymi:
- RTG nadgarstka, które jest pomocne w wykrywaniu zmian w strukturze kości, takich jak osteoskleroza czy fragmentacja;
- rezonans magnetyczny (MRI), który pozwala na wczesne wykrycie zmian niedokrwiennych, takich jak obrzęk szpiku czy martwica;
- tomografia komputerowa (TK), pozwalająca na ocenę zaawansowania zmian martwiczych i deformacji kości, a także struktury przestrzennej kości.
Istota i cel leczenia jałowej martwicy kości łódeczkowatej
Zasadniczym celem leczenia jest zahamowanie postępu martwicy i przywrócenie ukrwienia kości łódeczkowatej. Oprócz tego dąży się do:
- redukcji bólu,
- poprawy funkcji nadgarstka,
- zapobiegania wtórnym zmianom zwyrodnieniowym stawu.
Skuteczność leczenia może być oceniana na podstawie poprawy obrazu MRI, zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz powrotu funkcji ręki. Do dyspozycji są działania zachowawcze i operacyjne.
Leczenie zachowawcze
W początkowych stadiach choroby można stosować unieruchomienie nadgarstka za pomocą ortezy lub gipsu w celu odciążenia kości, unikanie czynności obciążających nadgarstek oraz farmakoterapię:
- leki przeciwbólowe i przeciwzapalne;
- leki poprawiające mikrokrążenie, takie jak pentoksyfilina lub prostaglandyny.
Leczenie operacyjne
W przypadkach zaawansowanych lub braku odpowiedzi na leczenie zachowawcze rozważa się interwencję chirurgiczną. Do dyspozycji są następujące procedury:
- operacyjne usunięcie martwiczych fragmentów w celu poprawy ukrwienia;
- przeszczepy kostne, również unaczynione, czyli wprowadzenie zdrowej tkanki kostnej z potencjałem regeneracyjnym;
- procedury rekonstrukcyjne, których zadaniem jest poprawienie stabilność i funkcji nadgarstka.
- artrodeza częściowa lub całkowita, stosowana w przypadkach znacznej destabilizacji nadgarstka.
Fizjoterapia
Specjalistyczna rehabilitacja z zaangażowaniem pacjenta i fizjoterapeuty jest nieodzowna w leczeniu choroby Preisera. Terapia obejmuje:
- ćwiczenia poprawiające zakres ruchu nadgarstka, takie jak zgięcia, wyprosty i rotacje,
- wzmacnianie mięśni przedramienia i ręki poprzez stosowanie gum oporowych i lekkich obciążeń,
- techniki redukujące ból i obrzęk, takie jak krioterapia, terapie manualne czy terapia ultradźwiękami,
- edukację profilaktyczną pacjenta w zakresie ergonomii ruchów i unikania przeciążeń w życiu codziennym.
Rokowania i powrót do sprawności
Rokowanie nie są jednoznaczne. Zależą przede wszystkim od:
- wczesnego rozpoznania i podjęcia odpowiedniego leczenia,
- stopnia zaawansowania zmian martwiczych,
- skuteczności zastosowanej terapii – powrót do pełnej sprawności może być ograniczony słabą podatnością organizmu na leczenie.
Czynności wymagające precyzyjnych ruchów nadgarstka, takie jak pisanie czy misterne prace manualne, mogą być trudne do wykonania, szczególnie przy ograniczeniu zakresu ruchu.
Możliwe komplikacje i powikłania
Do potencjalnych powikłań należą:
- wtórne zmiany zwyrodnieniowe stawu nadgarstkowego,
- trwała utrata zakresu ruchów,
- przewlekły ból,
- osłabienie funkcji ręki i ograniczenie możliwości ruchu,
- ryzyko reoperacji w przypadku niepowodzenia leczenia operacyjnego pierwszego rzutu.
Podsumowanie
Choroba Preisera to poważne schorzenie wymagające wczesnego rozpoznania i kompleksowego leczenia. Wdrożenie odpowiednich metod terapeutycznych, w tym leczenia zachowawczego, chirurgicznego i rehabilitacji, może poprawić jakość życia pacjenta oraz zapobiec dalszym, poważnym powikłaniom.
