Złamanie kości łódeczkowatej

Autoryzacja merytoryczna: dr Maciej Klich

Publikacja: 2 grudnia 2024

Kość łódeczkowata to jedna z ośmiu kości nadgarstka, położona w szeregu bliższym, po stronie promieniowej. Jest największą kością tego szeregu, pokrytą w ponad 80% chrząstką stawową. Pełni kluczową rolę w stabilizacji i płynnej ruchomości nadgarstka oraz ręki, łącząc tworzące go dwa rzędy kości. Złamanie kości łódeczkowatej polega na przerwaniu ciągłości tkanki kostnej i rozpadzie kości łódeczkowatej na dwie lub więcej części, oraz powstaniu przerwy między fragmentami.  

Etiologia/Przyczyny złamania kości łódeczkowatej

Do złamania kości łódeczkowatej najczęściej dochodzi podczas upadku na grzbietowo zgięty nadgarstek. Narażone są głównie osoby młode (20-40 lat), aktywne, często uprawiające sport (jazda na rowerze, snowboard, narciarstwo, deskorolka, sporty walki). Przyczyną może być także bezpośredni uraz kinetyczny, np. uderzenie piłką w przeprostowany nadgarstek lub wypadek komunikacyjny.

Objawy złamania kości łódeczkowatej

Stosunkowo mało drastyczne objawy złamania kości łódeczkowatej sprzyjają bagatelizowaniu urazu przez pacjentów. Najbardziej charakterystyczne objawy to:

  • umiarkowany ból w okolicy kości łódeczkowatej, nasilający się przy ucisku tzw. tabakierki anatomicznej,  w czasie ruchu nadgarstka i chwytaniu przedmiotów;
  • obrzęk okolicy nadgarstka i ręki;  
  • ograniczenie ruchomości (blokowanie) nadgarstka,
  • w stanach przewlekłych lub zadawnionych – długotrwały ból i symptomy niestabilności nadgarstka.

Diagnostyka złamania kości łódeczkowatej

Podstawą diagnostyki jest wywiad z pacjentem i badanie palpacyjne (fizykalne) w gabinecie. Wstępna diagnoza wymaga potwierdzenia i uściślenia z pomocą badań obrazowych:

  • podstawowym narzędziem w diagnostyce obrazowej złamania kości łódeczkowatej jest RTG w kilku projekcjach (PA, boczne, PA w odchyleniu łokciowym);
  • w trudnych przypadkach stosuje się tomografię komputerową (CT) w celu precyzyjnej oceny przemieszczeń odłamów oraz rezonans magnetyczny (MRI), szczególnie przy podejrzeniu martwicy bliższego bieguna kości.

Istota leczenia złamania kości łódeczkowatej

Leczenie zależy od charakteru złamania (stabilne/niestabilne) oraz rozmiaru przemieszczeń. Absolutnie kluczowe jest szybkie, prawidłowe rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia w celu zapobieżenia powikłaniom takim jak staw rzekomy czy martwica kości.

Leczenie zachowawcze

Stosowane jest w przypadku złamań stabilnych, nieprzemieszczonych. Polega na:

  • unieruchomieniu w opatrunku gipsowym przez 6-12 tygodni,
  • kontroli zrostu kostnego przy pomocy RTG,
  • planowanej fizjoterapii po powstaniu zrostu kostnego i zdjęciu gipsu – przez okres około 3 miesięcy.  

Leczenie operacyjne

Bezwzględnie wskazane w przypadkach:

  • złamań niestabilnych z przemieszczeniem >1 mm. lub kątowego zagięcia odłamów >30 st.,
  • złamaniach bieguna bliższego lub wieloodłamowych,
  • opóźnionego lub nieprawidłowego rozpoznania pierwotnego,
  • zaburzeń zrostu kości – powstania stawu rzekomego.

Operacja polega na zastosowaniu jednej z wybranych technik ortopedycznych:

  • zespolenia śrubą kompresyjną (najczęstsza metoda),
  • przeszczepu kostnego w przypadku ubytków kostnych lub braku zrostu,
  • artroskopii – minimalnie inwazyjnej metody pozwalającej na precyzyjne zespolenie złamania z minimalnym uszkodzeniem tkanek miękkich.

W zaawansowanych przypadkach, takich jak martwica czy trwały brak zrostu kostnego, konieczne może być usunięcie kości łódeczkowatej lub zastosowanie innych paliatywnych procedur chirurgicznych.

Fizjoterapia

Proces rehabilitacji i usprawniania można rozpocząć po uzyskaniu stabilnego zrostu kostnego, zazwyczaj po 6-12 tygodniach od urazu. Fizjoterapia trwa przeważnie 2-4 miesiące, z zaleceniem unikania przeciążeń. Zasadniczymi celami fizjoterapii są:

  • przywrócenie zakresu ruchu nadgarstka,
  • wzmocnienie siły mięśniowej i poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej,
  • przywrócenie czucia głębokiego, siły i funkcji kończyny.

Metody stosowane w procesie rehabilitacyjnym zależą od indywidualnego planu opracowanego dla pacjenta przez fizjoterapeutę. Najczęściej są to: 

  • ćwiczenia mobilizacyjne, 
  • ćwiczenia wzmacniające, 
  • ćwiczenia proprioceptywne, 
  • terapia manualna.

Rokowania i powrót do sprawności

Przy wczesnym rozpoznaniu i odpowiednim leczeniu rokowania są dobre. Zrost kości trwa zwykle 6-12 tygodni, a pełna rehabilitacja do 4 miesięcy. Brak leczenia lub opoźnienia w jego rozpoczęciu mogą prowadzić do powikłań prowadzących do utraty funkcji nadgarstka i konieczności zaawansowanego leczenia paliatywnego.

Możliwe komplikacje i powikłania

  • martwica kostna: wynik niedokrwienia bliższego fragmentu kości łódeczkowatej,
  • staw rzekomy: brak zrostu prowadzący do niestabilności i bólu przewlekłego,
  • zmiany zwyrodnieniowe (artroza): postępująca degradacja stawu nadgarstkowego prowadząca do konieczności usunięcia kości łódeczkowatej i leczenia paliatywnego.

Poznaj inne specjalizacje

Niestabilność łódeczkowato-księżycowata

Zmiany zwyrodnieniowe nadgarstka

Uszkodzenie kompleksu chrząstki trójkątnej TFCC

Zwichnięcie okołoksiężycowate nadgarstka

Jałowa martwica kości łódeczkowatej (choroba Preisera)

Choroba Kienbocka – jałowa martwica kości księżycowatej

Wadliwy zrost złamania nadgarstka (kości promieniowej)

Złamanie kości nadgarstka

Choroba de Quervaina

Gangliony

Staw rzekomy kości łódeczkowatej

Złamanie haczyka kości haczykowatej

Zespół kanału nerwu łokciowego

Uszkodzenia i rany ścięgien zginaczy palców

Zespół cieśni nadgarstka

Uszkodzenia i rany nerwów

Kciuk narciarza

Palec „młoteczkowaty”

Zespół kanału Guyona

Rhizarthrosis

PRZYPADKI PILNE

Jeśli doznałeś urazu ręki, nadgarstka lub łokcia w ciągu ostatnich 7 dni