Kość łódeczkowata to jedna z ośmiu kości nadgarstka, położona w szeregu bliższym, po stronie promieniowej. Jest największą kością tego szeregu, pokrytą w ponad 80% chrząstką stawową. Pełni kluczową rolę w stabilizacji i płynnej ruchomości nadgarstka oraz ręki, łącząc tworzące go dwa rzędy kości. Złamanie kości łódeczkowatej polega na przerwaniu ciągłości tkanki kostnej i rozpadzie kości łódeczkowatej na dwie lub więcej części, oraz powstaniu przerwy między fragmentami.
Etiologia/Przyczyny złamania kości łódeczkowatej
Do złamania kości łódeczkowatej najczęściej dochodzi podczas upadku na grzbietowo zgięty nadgarstek. Narażone są głównie osoby młode (20-40 lat), aktywne, często uprawiające sport (jazda na rowerze, snowboard, narciarstwo, deskorolka, sporty walki). Przyczyną może być także bezpośredni uraz kinetyczny, np. uderzenie piłką w przeprostowany nadgarstek lub wypadek komunikacyjny.
Objawy złamania kości łódeczkowatej
Stosunkowo mało drastyczne objawy złamania kości łódeczkowatej sprzyjają bagatelizowaniu urazu przez pacjentów. Najbardziej charakterystyczne objawy to:
- umiarkowany ból w okolicy kości łódeczkowatej, nasilający się przy ucisku tzw. tabakierki anatomicznej, w czasie ruchu nadgarstka i chwytaniu przedmiotów;
- obrzęk okolicy nadgarstka i ręki;
- ograniczenie ruchomości (blokowanie) nadgarstka,
- w stanach przewlekłych lub zadawnionych – długotrwały ból i symptomy niestabilności nadgarstka.
Diagnostyka złamania kości łódeczkowatej
Podstawą diagnostyki jest wywiad z pacjentem i badanie palpacyjne (fizykalne) w gabinecie. Wstępna diagnoza wymaga potwierdzenia i uściślenia z pomocą badań obrazowych:
- podstawowym narzędziem w diagnostyce obrazowej złamania kości łódeczkowatej jest RTG w kilku projekcjach (PA, boczne, PA w odchyleniu łokciowym);
- w trudnych przypadkach stosuje się tomografię komputerową (CT) w celu precyzyjnej oceny przemieszczeń odłamów oraz rezonans magnetyczny (MRI), szczególnie przy podejrzeniu martwicy bliższego bieguna kości.
Istota leczenia złamania kości łódeczkowatej
Leczenie zależy od charakteru złamania (stabilne/niestabilne) oraz rozmiaru przemieszczeń. Absolutnie kluczowe jest szybkie, prawidłowe rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia w celu zapobieżenia powikłaniom takim jak staw rzekomy czy martwica kości.
Leczenie zachowawcze
Stosowane jest w przypadku złamań stabilnych, nieprzemieszczonych. Polega na:
- unieruchomieniu w opatrunku gipsowym przez 6-12 tygodni,
- kontroli zrostu kostnego przy pomocy RTG,
- planowanej fizjoterapii po powstaniu zrostu kostnego i zdjęciu gipsu – przez okres około 3 miesięcy.
Leczenie operacyjne
Bezwzględnie wskazane w przypadkach:
- złamań niestabilnych z przemieszczeniem >1 mm. lub kątowego zagięcia odłamów >30 st.,
- złamaniach bieguna bliższego lub wieloodłamowych,
- opóźnionego lub nieprawidłowego rozpoznania pierwotnego,
- zaburzeń zrostu kości – powstania stawu rzekomego.
Operacja polega na zastosowaniu jednej z wybranych technik ortopedycznych:
- zespolenia śrubą kompresyjną (najczęstsza metoda),
- przeszczepu kostnego w przypadku ubytków kostnych lub braku zrostu,
- artroskopii – minimalnie inwazyjnej metody pozwalającej na precyzyjne zespolenie złamania z minimalnym uszkodzeniem tkanek miękkich.
W zaawansowanych przypadkach, takich jak martwica czy trwały brak zrostu kostnego, konieczne może być usunięcie kości łódeczkowatej lub zastosowanie innych paliatywnych procedur chirurgicznych.
Fizjoterapia
Proces rehabilitacji i usprawniania można rozpocząć po uzyskaniu stabilnego zrostu kostnego, zazwyczaj po 6-12 tygodniach od urazu. Fizjoterapia trwa przeważnie 2-4 miesiące, z zaleceniem unikania przeciążeń. Zasadniczymi celami fizjoterapii są:
- przywrócenie zakresu ruchu nadgarstka,
- wzmocnienie siły mięśniowej i poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej,
- przywrócenie czucia głębokiego, siły i funkcji kończyny.
Metody stosowane w procesie rehabilitacyjnym zależą od indywidualnego planu opracowanego dla pacjenta przez fizjoterapeutę. Najczęściej są to:
- ćwiczenia mobilizacyjne,
- ćwiczenia wzmacniające,
- ćwiczenia proprioceptywne,
- terapia manualna.
Rokowania i powrót do sprawności
Przy wczesnym rozpoznaniu i odpowiednim leczeniu rokowania są dobre. Zrost kości trwa zwykle 6-12 tygodni, a pełna rehabilitacja do 4 miesięcy. Brak leczenia lub opoźnienia w jego rozpoczęciu mogą prowadzić do powikłań prowadzących do utraty funkcji nadgarstka i konieczności zaawansowanego leczenia paliatywnego.
Możliwe komplikacje i powikłania
- martwica kostna: wynik niedokrwienia bliższego fragmentu kości łódeczkowatej,
- staw rzekomy: brak zrostu prowadzący do niestabilności i bólu przewlekłego,
- zmiany zwyrodnieniowe (artroza): postępująca degradacja stawu nadgarstkowego prowadząca do konieczności usunięcia kości łódeczkowatej i leczenia paliatywnego.
