Zespół kanału Guyona

Zespół kanału Guyona, znany również jako zespół kanału nerwu łokciowego nadgarstka, jest neuropatią uciskową nerwu łokciowego w obrębie nadgarstka. Schorzenie to może prowadzić do znacznego upośledzenia funkcji ręki, wpływając negatywnie na codzienne czynności wykonywane przez pacjentów. Dolegliwość często dotyka osoby wykonujące powtarzalne ruchy ręką lub długo opierające nadgarstek na twardej powierzchni. Wczesna diagnostyka i prawidłowe leczenie są niezbędnym warunkiem dla zapobiegania trwałym uszkodzeniom nerwu.

Anatomia

Nerw łokciowy razem z tętnicą łokciową przebiega na poziomie nadgarstka przez kanał Guyona. Od strony dłoniowej kanał jest ograniczony przez więzadło dłoniowe nadgarstka, od strony grzbietowej przez więzadło poprzeczne, grochowato-haczykowate, zginacz palca V i przeciwstawiacz palca V. Ścianę przyśrodkową stanowią kość grochowata, odwodziciela palca V i zginacz łokciowy nadgarstka a boczną haczyk kości haczykowatej, więzadło poprzeczne i ścięgna zginaczy. 

Etiologia / Przyczyny zespółu kanału Guyona

Zespół kanału Guyona jest wywołany uciskiem nerwu łokciowego w kanale Guyona, co może wynikać z wielu różnych czynników:

• gangliony (torbiele galaretowate) – stanowią około 80% nietraumatycznych przyczyn ucisku;
• tłuszczaki (lipoma) – łagodne guzy tłuszczowe mogące powodować kompresję nerwu;
• powtarzające się mikrourazy – np. u rowerzystów opierających ręce na kierownicy, co prowadzi do tzw. „porażenia kierownicy”;
• zakrzepica lub tętniak tętnicy łokciowej – zmiany naczyniowe mogące uciskać nerw;
• złamania lub nieprawidłowe zrosty haczyka kości haczykowatej – mogą prowadzić do mechanicznego ucisku nerwu;
• przewlekły ucisk nadgarstka – np. u osób długo pracujących przy komputerze;
• zmiany zwyrodnieniowe lub reumatoidalne zapalenie stawów – prowadzące do zmian strukturalnych w obrębie nadgarstka;
• wrodzone pasma włókniste – mogą powodować zwężenie kanału Guyona;
• przerost mięśnia dłoniowego krótkiego – rzadko, ale może prowadzić do kompresji nerwu.

Objawy zespółu kanału Guyona

Objawy zespołu kanału Guyona zależą od miejsca ucisku nerwu w kanale. Do najczęściej spotykanych należą:

• drętwienie i mrowienie w palcu małym i serdecznym;
• ból w nadgarstku, nasilający się przy długotrwałym obciążeniu ręki;
• osłabienie chwytu oraz trudności w precyzyjnych ruchach dłoni;
• osłabienie przywodzenia kciuka – zanik mięśnia przywodziciela kciuka – dodatni test Fromenta;
• zanik mięśni kłębu palca małego i osłabienie siły mięśniowej w zaawansowanych przypadkach – brak możliwości przywiedzenia palca V – dodatni objaw Wartenberga.

Wymienione objawy mogą być zróżnicowane w zależności od strefy ucisku nerwu w kanale Guyona:

• Strefa I – ucisk występuje przed podziałem nerwu na gałęzie; objawy są mieszane (czuciowe i ruchowe).
• Strefa II – ucisk gałęzi głębokiej ruchowej; objawy ruchowe.
• Strefa III – ucisk gałęzi powierzchownej czuciowej; objawy czuciowe.

Diagnostyka zespółu kanału Guyona

Rozpoznanie zespołu kanału Guyona opiera się na:

• wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym – ocena objawów, testy prowokacyjne, np. objaw Tinela nad kanałem Guyona;
• badaniach elektrofizjologicznych – elektromiografia (EMG) i elektroneurografia (ENG) w celu oceny przewodnictwa nerwowego;
• badaniach obrazowych – ultrasonografia (USG) i rezonans magnetyczny (MRI) w celu wykrycia ewentualnych zmian strukturalnych, takich jak gangliony czy zmiany kostne.

Istota / Cel leczenia zespółu kanału Guyona

Celem leczenia jest zmniejszenie ucisku na nerw łokciowy, złagodzenie objawów oraz zapobieganie trwałym uszkodzeniom funkcjonalnym ręki. W początkowych stadiach leczenie zachowawcze może być skuteczne, jednak w przypadkach zaawansowanych lub przy braku poprawy konieczne może być leczenie operacyjne.

Leczenie zachowawcze

W łagodnych przypadkach i początkowych stadiach choroby zaleca się:

• unikanie czynności nasilających objawy np. długotrwałego opierania nadgarstka na twardych powierzchniach;
• stosowanie ortez i stabilizatorów nadgarstka w celu zmniejszenia nacisku na nerw i częściowego odbarczenia;
• leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu redukcji stanu zapalnego i wynikających z niego dolegliwości;
• zmiany ergonomiczne w miejscu pracy np. stosowanie podkładek pod nadgarstki w czasie pracy przy komputerze.
• fizjoterapii z neuromobilizacją nerwu łokciowego

Leczenie operacyjne

Jeśli objawy utrzymują się pomimo leczenia zachowawczego lub występują poważne osłabienia mięśniowe, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Zabieg ma na celu dekompresję nerwu łokciowego. Do najczęstszych zabiegów należą:

• uwolnienie nerwu (dekompresja) – chirurgiczne przecięcie po dłoniowej stronie kanału Guyona w celu zmniejszenia ucisku na nerw;
• usunięcie zmian patologicznych – np. ganglionów, torbieli, tłuszczaków, złamanego haczyka kości haczykowatej, podwichniętej kości grochowatej czy innych guzów powodujących kompresję;

Fizjoterapia

Podobnie jak w ogromnej większości chorób i urazów nadgarstka/ręki nie ma mowy o skutecznym leczeniu zespołu kanału Guyona bez fizjoterapii. W jednakowym stopniu dotyczy to terapii zachowawczych co leczenia operacyjnego. Program terapii jest indywidualny ale zawsze obejmuje:   

• ćwiczenia wzmacniające – poprawiające siłę mięśni dłoni i nadgarstka,
• mobilizację nerwu – techniki rozciągania i usprawniania ślizgu nerwu łokciowego w celu poprawy jego funkcji,
• terapie manualne – masaż i mobilizacje w celu redukcji napięcia mięśniowego i poprawy krążenia,
• stymulacje nerwowo-mięśniowe – elektrostymulacja w celu poprawy przewodnictwa nerwowego i funkcji mięśni,
• trening ergonomii i zmiana nawyków ruchowych – np. kształtowanie odpowiedniej postawy podczas pracy przy komputerze lub właściwe ustawienie rąk podczas jazdy na rowerze.

Rokowania i powrót do sprawności

Rokowanie w przypadku zespołu kanału Guyona zależy od stopnia zaawansowania choroby i czasu trwania ucisku przed rozpoczęciem leczenia.

• W przypadkach łagodnych – objawy mogą ustąpić po leczeniu zachowawczym w ciągu kilku tygodni.
• Po operacji – pełna regeneracja nerwu może trwać kilka miesięcy, w zależności od stopnia jego uszkodzenia. Regularna fizjoterapia znacznie poprawia wyniki leczenia.
• W zaawansowanych przypadkach (zwłaszcza gdy leczenie było odwlekane w czasie), jeśli doszło do trwałych uszkodzeń nerwu – powrót do pełnej sprawności może być utrudniony, a niektóre deficyty ruchowe mogą pozostać.

Możliwe komplikacje i powikłania

Wadliwie leczony lub nieleczenia zespół kanału Guyona może prowadzić do trwałych uszkodzeń nerwu łokciowego z określonymi skutkami:

• przewlekłym bólem i drętwieniem – które mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie,
• osłabieniem siły mięśniowej – co negatywnie wpływa na precyzyjne ruchy dłoni i możliwość wykonywania określonych czynności,
• zanikami mięśniowymi w obrębie ręki – prowadzącymi do deformacji i zaburzeń funkcji chwytnej ręki,
• nawracającymi objawami po operacji – jeśli nie wyeliminowano pierwotnej przyczyny ucisku na nerw,
• powikłaniami chirurgicznymi – infekcje, bliznowacenie bądź krwiaki.

Podsumowanie

Zespół kanału Guyona to neuropatia uciskowa nerwu łokciowego na poziomie nadgarstka, której przyczyną mogą być zmiany anatomiczne, urazy lub powtarzające się mikrourazy. Wczesna diagnostyka i leczenie – zarówno zachowawcze, jak i chirurgiczne – są kluczowe dla zapobiegania trwałym uszkodzeniom i komplikacjom. Fizjoterapia odgrywa istotną rolę w leczeniu i procesie rekonwalescencji, pomagając w odzyskaniu siły i funkcji dłoni. Właściwa profilaktyka, zmiany ergonomiczne i unikanie powtarzających się urazów mogą zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.